Dijitalleşmenin Tarih Araştırma ve Yazım Süreçlerine Olumlu ve Olumsuz Etkileri

Dijitalleşmenin tarih araştırma ve yazma süreçlerine hem olumlu hem de olumsuz etkileri bulunmaktadır.

Tarih araştırmalarında dijitalleşmeye gidilmesinin pek çok olumlu ve olumsuz etkisi bulunmaktadır. Öncelikler olumlu etkilere değinmek istiyorum.

Dijitalleşme tarih araştırma ve yazma süreçlerine olumlu etkileri  Fatma Acun'a göre şu şekildedir:

1- Depolama/Storage: Dijitalleşmenin en önemli avantajı depolama konusundadır. Tarihçinin en çok kullandığı arşiv kaynakları ve metinlerin depolanmasının çok düşük fiyata ve çok küçük bir alanda gerçekleşmesi, dijitalleşmenin avantajları arasında, onu en fazla memnun eden noktadır. Bilindiği üzere 120 GB’lık bir harici disk 300 TL civarında satılmakta ve 120.000 ciltlik bir kütüphaneyi içine alabilmektedir.

2- Ulaşılabilirlik/Aceesibility: Ulaşılabilirlik mümkün olmasaydı, bahsettiğimiz depolama kapasitesinin fazla olmasının tarihçilere pek de cazip gelmeyeceği aşikâr olurdu. Depolamayla birlikte, verilerin dijital medya aracılığıyla saniyeler alan sürede dünyanın herhangi bir yanına gönderilmesinin mümkün olması tarihçiye gerçek bir avantaj sağlamaktadır.

3- Esneklik/Flexibility: Geçmişin birdenbire ve çok miktardaki kaynakla beraber açılması, esneklik diye ifade edebileceğimiz duruma yol açmıştır. Esneklikle, kaynakların farklı dijital medya araçlarında saklanması kastedilmektedir. Yani kaynakların metin, imaj ve hareket eden resimler halinde saklanabilmesi mümkün olmaktadır. Online dijital arşivler, metin türü belgelerle birlikte ses, görüntü ve hareketli resimleri/filmleri içermektedir. Geçmiş de bu medya araçları sayesinde sesler, imajlar ve filmler halinde temsil edilebilmektedir. Esneklikle kastedilen sadece bu değildir. Bu temsil imkanlarının metin üzerinde bir arada sunulmasıdır. 

4- Tarih Üretimi/Production of History: Bahsettiğimiz esnekliğin tarih üretimine (terimi bu şekilde kullanıyoruz, çünkü yapılan tarih üretimidir, tarihi bilgi üretimi değildir) yol açtığını görüyoruz. Öyle ki, arşiv belgelerinin ve ilgili literatürün İnternet üzerinden erişilebilir olması ve bunun, yukarıda bahsettiğimiz esnekliğin sağladığı imkânlarla, profesyonel olmayan kişiler tarafından bile kullanılır hale gelmesi, yeni tarihlerin üretilmesinin önünü açmıştır. Tarih sadece profesyonel tarihçilere değil, dünya çapında izleyicilere açılmıştır. Öyle ki, biraz profesyonelliği, bilgisayar bilgisi ve ilgisi olan kişi tarih araştırması yapıp sunabilmekte, dünya çapında ilgi de toplayabilmektedir. 

5- Etkileyicilik ve Etkileşimlilik/Expressivity and Interactivity: Yukarıda sıralanan avantajlar daha fazla sayıda kaynağa, kişiye ulaşmayı, daha fazla sayıda veri depolamayı ve kullanıcıya sunmayı sağlayan nicel avantajlardır. Etkileyici ve etkileşimli olmak ise, nitelikle ilgili avantajdır. Dijital medyanın sunduğu araçlar sayesinde, tarih daha etkili biçimde sunulabilmekte ve ilgi çekebilmektedir.

(Acun, F. (2020). Dijital Tarih ve Dijital Tarihçiliğin Tarihyazımına Etkisi Üzerine. tarihyazımı, 2(1), 66-90.)

Dijitalleşme yukarıdaki maddeler itibariyle tarih araştırma ve yazma süreçlerine olumlu etkilerde bulunmuş, insanlığın tarih öğrenmesini kolaylaştırmış ve tarih bilimi açısından önemli olumlu etkilere sebep olmuştur fakat dijitalleşmenin sadece olumlu etkileri olduğunu söylemek yanlış ve eksik bir ifade olur. Dijitalleşme tarih araştırma ve yazım sürecinde belirli olumsuz etkilere sahiptir. Bu etkiler kaynağın doğruluğunun net olmaması, bulunan veya oluşturulan verinin orijinalliğinin bilinmemesi ve kalite sınıfın belirlenmesinde zorlanma gibi etkilerdir.

Bu olumsuz etkilerden bence en yaygın olanı kaynağın orijinalliğinin bilinmesindeki zorluktur.Çünkü günümüzde sosyal medya ve dijitalleşme karşısında geliştirilmiş aplikasyonlar sayesinde veriler çok hızlı ve kontrolsüz yayılmaktadır.Bu duruma örnek vermek gerekilirse eğer ; 

Yukarıdaki görsel yapay zeka ile hazırlanmış olup Rönesans Dönemi'nden olduğu iddia edilebilip yanlış bir bilgi yayımı yapılabileceğinden bu tarz olaylar dijitalleşmenin tarih araştırma ve yazım süreçlerine olumsuz etkilerindendir.